Page 20 - sinerji_s49_ec_baski_pdf_web

köşe yazısı / Prof. Dr. Güray Salihoğlu

emisyon ticaret sistemleri (ETS) ve karbon kredi- Karbon Vergisi Hükümetler için karbon fiyatlandırma seçeneği
si mekanizmaları bu gruptadır. Bununla birlikte Karbon vergisi, fosil yakıtların karbon içeriğine ulusal şartlara ve politik koşullara göre belirlenir.
bazı coğrafyalarda (Arjantin, Meksiko, Uruguay veya yaydığı seragazı emisyonuna bakarak açık Zorunlu karbon fiyatlandırma girişimleri arasında
gibi) yakıtlar arasında farklı oranlarda karbon ver- bir vergi oranı tanımlamak yoluyla fiyat koyar. en yaygın modeller emisyon ticaret sistemleri ve
gisi uygulaması görülmektedir. Yakıtlar arasında ETS’den temel farkı emisyon azaltım oranının karbon vergileridir. Bazen bu iki modelin birlikte
uyumlu olmayan bir karbon fiyatlandırması oldu- önceden bilinemeyişidir. Bunun yanında karbon kullanıldığı hibrit modeller de görmek mümkün-
ğu için bu örnek dolaylı karbon fiyatlandırmaya fiyatı değişken değil, kesindir. dür.
daha yakındır.
Kredi Mekanizması Seragazı emisyonları dolaylı olarak da fiyatlan-
Seragazı emisyonlarına konulan fiyat genellikle Kredi mekanizması, proje veya program bazlı fa- dırılabilir. Örneğin fosil yakıt sübvansiyonlarının
ton karbondioksit eşdeğeri (tCO2e) karşılık gös- aliyetlerden elde edilen seragazı azaltımlarını be- kaldırılması ve enerjinin vergilendirilmesi dolaylı
terilerek ifade edilir. Farklı karbon fiyatlandırma lirleyerek bunların ülke içinde veya dışında satıla- fiyatlandırmaya örnektir.
Karbonu yaklaşımları değerlendirildiğinde emisyon ticaret bilmesini sağlar. Bu mekanizmalar bir hesaplama TÜRKİYE’DE KARBON
protokolüne göre veya kendi kayıt sistemlerini
sistemleri çevresel etki konusunda bir kesinlik
sunarken fiyatlar konusunda bir esneklik getirir. oluştururarak karbon kredilerini ihraç ederler. Bu FİYATLANDIRMA
fiyatlandırmak Fiyatlar belirsizdir. Diğer taraftan bir karbon vergi- krediler seragazı azaltımıyla ilgili uluslararası an- Avrupa Yeşil Mutabakatı 55’e Uyum Paketi için-
si, karbon fiyatında bir kesinlik sunarken çevresel
laşmalar veya ulusal politikalar altındaki zorunlu-
deki önemli paketlerden biri olan Sınırda Karbon
etki konusunda bir belirsizlik barındırır. lukları karşılamak için kullanılabilir. Düzenleme Mekanizması, belirli sektörlerden
başlayarak Avrupa’ya ihraç edilecek belirli ürün-
Karbon fiyatlandırmanın diğer tiplerinde, ofset Sonuca Dayalı İklim Finansmanı
Prof. Dr. Güray Salihoğlu Her şeyi fiyatlandıran bir dünyada yaşıyoruz değil gerekeceğini söylemek yerine, emisyon yayıcılara mekanizmalarını, sonuca dayalı iklim finansmanı- Bu yaklaşım bir fonlama yaklaşımıdır. Ödemeler, lerin gömülü karbonlarının hesaplanmasını ve
Bursa Uludağ Üniversitesi (BUÜ) nı ve kurumlar tarafından oluşturulan içsel karbon iklim değişikliğiyle iligli önceden tanımlanmış çık- gömülü karbon miktarına göre vergi benzeri bir
Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi mi? bir karbon fiyatı bildiriminde bulunmak onların fiyatlandırmasını görüyoruz. tılar sağlandıkça ve onaylandıkça yapılmaktadır. finansal bedel ödenmesini gerektirecek. Türkiye,
Böyle bir sistem seçmişiz. Düzeni böyle kurmuşuz. bu kararı kendilerinin vermesini sağlayabilir. “Fa- bir süredir bu düzenlemeyle uyumlu bir emisyon
aliyetlerini nasıl dönüştürecekler, emisyonlarını Ekonomileri karbonsuzlaştırmak için seragazı Bu programlar seragazı emisyonlarında doğru- ticaret sistemi geliştirmenin ön hazırlıklarını yapı-
Ekonomik kaygılar fiyatlandırmayı getirmiş bugü- nasıl azaltacaklar veya emisyon yaymaya devam emisyon azaltımlarını hızlandırmak ve azaltım lanmış azaltımlar satın almayı, aynı zamanda yok- yor.
ne kadar. Ekonomiyi var etmek için fiyatlandırmı- ederlerse ne kadar ödeyecekler,” gibi sorular on- maliyetlerini düşürmek kritiktir. İklim değişikliği sulluğu azaltmayı, temiz enerjiye erişimi kolaylaş-
şız. Ekonomiyi var ederken bazı şeyleri yok etme- ların soruları haline gelebilir. Bazılarına göre ancak mücadelesindeki politikaları ve yasal düzenleme- tırmayı, sağlık ve toplumsal faydalar elde etmeyi Yakın bir gelecekte bizler ülkemizdeki karbon pi-
ye başlamışız diğer taraftan. bu şekilde topluma en az maliyeti olan esnek bir leri desteklemek için uluslararası kuruluşlar kar- hedeflerler. yasasını, bir ton karbonun maliyetinin piyasalarda
çözüm bulunarak çevresel hedeflere ulaşılabilir. nasıl belirlendiğini, Avrupa’daki bedellerle karşı-
Yokettiklerimizin başında ise çevresel kaynaklar bon fiyatlandırma yaklaşımlarını benimsemekte İçsel Karbon Fiyatlandırma laştırmasını, sektörlerin emisyon azaltım tedbiri
geliyor. Yani yaşam geliyor aslında. Yaşamı yok Seragazı emisyonlarına yeterli bir fiyat koymak, ve desteklemektedirler. İçsel karbon fiyatlandırma, bir kuruluşun iklim alıp almadıklarını konuşuyor olacağız.
ediyoruz. iklim değişikliğinin dışsal maliyetlerini içselleştir- BAŞLICA KARBON değişikliği etkileri, riskleri ve fırsatlarıyla iligli karar
mek için önemli bir adım olabilir. Böylelikle finan- verme süreçlerine rehberlik etmesi için kullandığı Karbonun fiyatını ve sektörlerce atılması gereken
Yaşamı yok ettiğimizin farkına varınca çevresel FİYATLANDIRMA YÖNTEMLERİ bir araçtır. Bazı kuruluşlar zorunlu piyasalarda olu- dekarbonizasyon adımlarının boyutunu karbon
kaynakları da ekonominin koruması altına ala- sal yatırımların yenilikçi temiz teknolojilerin geliş- Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) şan fiyatları kendi iç fiyatlandırmasında kullanabi- piyasaları belirleyecek!
bilir miyiz diye düşünmeye başladık. İronik ama tirilmesine kaydırılması mümkün olabilir. Bu sistemlerde emisyon yayıcılar emisyon hedef- lir. Bazıları bölgelere göre farklılık gösteren fiyatları
öyle… Ekonomiyi büyütürken verdiğimiz tah- Hem hükümetlerde hem de iş dünyasında kar- lerini tutturmak için emisyon birimi satın alabilir- veya gelecekteki olası fiyat artışlarını kendi hesap-
ribatı durdurmak için yine ekonomiden yardım bonsuz bir ekonomiye geçiş için karbon fiyatlan- ler. Emisyon birimlerinin ticareti yapılabilir. Kuru- larına dâhil edebilir.
istemeye karar verdik. dırmanın önemli bir rol oynayacağı konusunda luşlar, emisyon hedeflerine en düşük maliyetlerle
bir uzlaşma varmış gibi görünüyor. Hükümetler
Karşımıza “Karbon Fiyatlandırma” kavramı çıktı. ulaşabilmek için ya azaltım tedbirleri alırlar ya da
için karbon fiyatlandırma, iklim politikasında karbon pazarından emisyon yayma hakkı satın
NEDİR KARBON emisyonları azaltmak için gerekli bir araç ola- alabilirler. Kuruluşların vereceği karar bu iki seçe-
FİYATLANDIRMA? rak görülüyor. Aynı zamanda da bütçe sıkıntıları neğin maliyetleriyle ilgilidir. Emisyon ticaret sis-
Ekonomik bir araçtır. içinde mücadele eden ekonomi için önemli bir temleri, emisyon yayma hakları için arz ve talep
gelir kapısı… İş dünyası ise karbon fiyatlandır- dengesi oluşturarak bir piyasa fiyatı ortaya çıkarır.
Sera gazı emisyonlarının dışsallıklarını, yani kamu- mayı, zorunlu karbon bedellerinin kendi operas- Emisyon ticaret sistemlerinde iki model karşımıza
ya ödetilen maliyetlerini (bitkilere verilen hasar, yonlarını nasıl etkileyeceğini değerlendirmek için çıkar: “Sınırla ve ticaretini yap” ve “altçizgi ve kredi”
sıcak hava dalgalarından ve kuraklıktan kaynakla- kullanıyor. Aynı zamanda potansiyel iklim riskleri modelleri.
nan sağlık maliyetleri, yükselen deniz seviyeleri ve ve gelir fırsatlarını belirlemek için bir araç olarak
sellerden kaynaklanan mülk kaybı vb.) belirleyen kullanıyor. Uzun vadeli yatırımcılar, karbon fiyat- “Sınırla ve ticaretini yap” modelinde, ETS içindeki
ve bu maliyetleri fiyatlandırma yoluyla kaynağına landırmayı iklim değişikliği politikalarının kendi emisyonlara bir sınırlama getirilir. Bu sınır göze-
bağlayan bir araçtır. Genellikle salınan karbondi- yatırım portfolyoları üstündeki potansiyel etkisini tilerek emisyon tahsisatları yapılır. Sınırın altında
oksit miktarına bir fiyat konularak uygulanır. analiz etmek için kullanıyorlar. Böylelikle yatırım kalan emisyonlar için genellikle ücretsiz tahsisat
Karbona böyle bir fiyatın uygulanması faydalı stratejilerini tekrar değerlendirerek yatırımlarını yapılır.
olabilir mi? Evet, olabilir. Sera gazı emisyonlarının düşük karbonlu veya iklim dirençli faaliyetlere “Taban ve kredi” modelinde ise kuruluşların her
neden olduğu hasardan kaynaklanan yükü, bu kaydırabiliyorlar. biri için yayabilecekleri temel emisyon seviyeleri
emisyonlardan sorumlu olanların sırtına yükleye- Karbon fiyatlandırma farklı şekillerde yapılabilir. belirlenir. Emisyonunu bu seviyenin altına düşü-
bilir. Böylelikle bu emisyonların sorumluları onlar- Üretilen seragazı emisyonlarıyla doğru orantılı ren kuruluşlara krediler verilir. Bu krediler emisyon
dan kaçınmanın yollarını aramaya başlayabilirler. olarak yapılan uygulamalar doğrudan fiyatlan- seviyelerini aşan diğer kuruluşlara satılabilir.
Kimlerin emisyonlarını nerede ve nasıl azaltması dırma araçları olarak bilinir. Karbon vergileri,

18 BOSİAD SİNERJİ / Eylül 2023 BOSİAD SİNERJİ / Eylül 2023 19