Page 70 - Sinerji s12

köşe yazısı / Esin Göksu Şeker
Yrd. Doç. Dr. Esin Göksu Şeker
İstanbul Okan Üniversitesi
Beslenme ve Diyet Uzmanı
esin.seker@gmail.com

Diyabet ve tıbbi

beslenme tedavisi 2.Bölüm

Karbonhidratlar: dan) oluşmaktadır. yemek yenmesi kan şekeri düzenini bozar ve sorun
En önemli enerji kaynağıdır. Günlük diyetle mut- Yağların miktarı ve cinsi kalp-damar hastalıklarının yaratır.
laka alınmalıdır. Besinlerde bulunan karbonhidrat oluşumunda büyük önem taşır. 3 ana, 2-3 ara öğün tüketilmesi uygundur. Bu öğün-
türleri şekerler, nişasta ve posadır. lerin karbonhidrat dağılımı ve türü çok önemlidir.
Yağlar içerdikleri yağ asit türlerine göre gruplara Menülerde bu kurallara uyulması önem taşır.
İnsülin kullanan diyabetik bireylerde, yoğun ayrılırlar. Bir ana öğünde
insülin tedavisi alanlarda öğün öncesi insü- Doymuş yağlar: tereyağı, içyağı, kuyruk yağı, katı 1. Hayvansal kaynaklı protein (süt, yoğurt, et, ba-
lin dozunun, öğünün karbonhidrat içeriğine yağlar, et, süt, peynirde bulunan yağların büyük bir lık, yumurta, peynir gibi)
göre ayarlandığında toplam karbonhidrat kısmı. 2. Sebze veya meyve
miktarı glisemik kontrolü etkilememektedir. Doymamış yağlar; 3. Ekmek veya tahıl grubu
Tekli doymamış yağlar: zeytinyağı, fındık yağı 4. Yağ mutlaka bulunmalıdır.
Çoklu doymamış yağlar; Örnek bir öğle yemeğinde;
Karışım insülin kullananlarda karbonhidrat mikta- 1. n-6 serisi: ayçiçek, mısırözü, soya, pamuk yağı
rında gün gün tutarlı olması gerekir. 2. n-3 serisi: balık yağı
1 subardağı yoğurt veya cacık
Diyabetli bireye karbonhidrat kaynağı olarak Sağlığın korunmasında diyetle alınan yağ tür- 1 porsiyon zeytinyağlı sebze yemeği
önerilen besinler; tam taneli tahıllar, ekmek, lerinin belirli bir dengede olması önerilmek- 2-3 dilim ekmek
kuru baklagiller, sebzeler, meyveler, süt ve süt tedir. 1 kase çorba veya 3-4 yemek kaşığı bulgur pi-
ürünleridir. lavı bulunabilir.
Doymuş yağdan gelen enerjinin <%7
Posa: yiyeceklerin sindirilemeyen kısmıdır. Diyet Tekli doymamış yağdan gelen enerjinin %15 Tatlandırıcıların, cinsine göre günlük en fazla kul-
posasının vücuttaki etkileri; Çoklu doymamış yağdan gelen enerjinin lanılabilecek miktarlarının farklı olduğu unutulma-
Kan şekerini yavaş yükseltir, <% 8-9 malıdır. Tatlandırıcılar iyi bir çözüm olmasına karşın
İnsülin ihtiyacını azaltır, miktarını aşmamak gerekir.
Tokluk hissinin oluşmasını sağlayarak ağırlık kontro- Diyet kolesterolü <300 mg/gün
lüne yardımcı olur, Enerji içeren tatlandırıcılar; fruktoz, sorbitol, man-
Bağırsak çalışmasını düzenler, kabızlığı önler, Bunun için; nitol, ksilitol gibi belirli miktarların üzerinde tüke-
Kanda yağların yükselmesini önler. Kırmızı et, tavuk ve balık haftada 3-4 defa tüketilebi- tilmesi halinde kan şekerini yükseltebilirler. Sorbitol
lir, haftada 1-2 porsiyonu balık olarak tüketilmelidir. fazla alındığında ishale neden olabilir. Enerji içeren
Diyetteki posa miktarını arttırmak için; Etli yemeklere ayrıca yağ eklenmemeli, tatlandırıcıların bulunduğu yiyecekler diyetisyene
Beyaz ekmek yerine kepekli ekmek tercih edilmeli, Yemeklerde katı yağ yerine sıvı yağ ( zeytinyağı/fın- danışılmadan tüketilmemelidir.
Pirinç yerine bulgur tercih edilmeli, dık yağı ve ayçiçek/mısırözü/soya yağı) kullanılmalı
Meyve suyu yerine meyve yenilmeli, kabuklu ye- ve mümkün olduğunca yağ miktarı azaltılmalı, Diyet ürünleri hiçbir kısıtlama olmadan yeni-
nebilen meyveler iyice yıkandıktan sonra kabukları Her gün 1 yumurta yenilmeli, lebilecek yiyecekler olarak düşünülmemelidir.
soyulmadan yenmeli, Sakatatlar (karaciğer, beyin, böbrek vb.) doymuş Diyet ürünlerinin etiket bilgileri mutlaka okunma-
Günde en az 5 porsiyon sebze/meyve yenmeli, yağ ve kolesterol içerikleri yüksek olduğu için tü- lıdır.
Öğünlerde salata yenmeli, ketilmemeli, Her diyet ürünü kullanılabilecek özelliklere sahip
Kurubakalgiller haftada 2-3 kez tüketilmelidir. Sosis, salam, pastırma, sucuk gibi et ürünleri tüke- olmayabilir.
tilmemeli, En önemli nokta ürün içeriğinin enerjisi ve kullanı-
Proteinler: Kuyruk yağı, iç yağı, tere yağı ve katı yağlar kulla- lan tatlandırıcının cinsidir.
Vücudun büyümesi, gelişmesi ve yıpranan dokula- nılmamalı, Çoğu diyet ürününün karbonhidrat içeriği düşük,
rın onarılmasında önemli görevleri vardır. Diyabet Yemekler pişirilirken kızartma ve kavurma yerine yağ içeriği fazladır.
vücudun protein gereksinimini etkilemez. Önerilen ızgara, haşlama veya fırında pişirme yöntemleri ter-
miktarlarda alınması gerekir. Ancak diyabete bağlı cih edilmelidir. Sözün Özü:
böbrek problemleri gelişmiş ise diyetle protein alı- Yeterli ve dengeli beslenmeye dikkat edilmeli,
mının sınırlandırılması gerekir. Vitaminler ve Mineraller: bu konuda yeterli bilgiye sahip olunmalı,
Yeterli ve dengeli beslenen diyabetikler günlük Bireye uygun vücut ağırlığı sağlanmalı ve sür-
Yağlar: vitamin ve mineral gereksinmelerini diyetle karşıla- dürülmeli,
Yüksek enerji veren besin ögeleridir. Besinlerle alı- yabilirler. Yetmezliği görülen vitamin ve mineraller Öğün atlanılmamalı,
nan yağ ve kolesterol miktarının fazlalığı şişmanlığa ek olarak alınabilir. Örneğin, demir, kalsiyum, C vi- İnsülin ve/veya ilaç zamanlarına ve dozlarına
ve kalp-damar hastalıklarına yol açabilir. tamini gibi. dikkat edilmeli,

Diyetle alınan toplam yağ miktarı; Öğün sayısı ve zamanı: Önerilen fiziksel aktivitelere (yürüyüş gibi) özen
Görünmez yağ (yiyeceklerin yapısında bulunan Yemeklerin miktarı ve cinsi kadar, tüketim zaman- gösterilmeli,
yağlardan) ları da büyük önem taşır. Önerilen besinlerin zama- Sigaradan uzak durulmalı,
Görünür yağ (yemeklere dışarıdan eklenen yağlar- nında ve önerilen miktarlarda yenilmesi hipoglise- Alkol tüketiminin bir risk olduğu unutulmamalı
mi ve hiperglisemiyi önler. Uzun aralıklarla düzensiz
68 BOSİAD SİNERJİ / Mayıs - Haziran 2015