Page 21 - sinerji_51.sayi_ES_revize_web

köşe yazısı / Prof. Dr. Güray Salihoğlu

re çok boyutlu bir yaklaşım geliştirmekten, poli- lerin negatif etkilerini azaltmakla kalmıyor, aynı ma aynı zamanda riskleri de beraberinde getirir.
tika geliştirirken ve uygularken farklı sistemleri zamanda suyu koruyor, karbon emisyonlarını ve Kentlerde yaşayan insanlar, sel, fırtına ve sıcak
bağlantılı hale getirmekten ve paydaşları sürece dış kaynaklara bağımlılığı azaltıyor. hava dalgaları gibi iklim şoklarına maruz kalırlar.
dâhil etmekten geçiyor. Birleşmiş Milletler’in ik- Erken uyarı sistemleri kentlerin afetlere dayanık- Kıyı kentlerinde deniz seviyesi yükselişi, aşırı sı-
lim dirençli kentler için önerdiği öncelikli adımlar lılığını artırmak için kullanılabilecek teknolojiler caklar, susuzluk, kuraklık vb. pek çok etki kentleri
aşağıdaki gibi: beklemektedir.
arasında geliyor. Büyük veri (Big data) teknoloji-
1. Kapasite eksikliklerinin en fazla olduğu kent- lerinin erken uyarı sistemlerini güçlendirme ve Kentsel ısı adası yoğunluklarının nüfus büyük-
sel lokasyonların önceliklendirilmesi, doğal afetlerin ortaya çıkma olasılığının bulundu- lüğüne ve iklim bölgesine bağlı olarak değiştiği
ğu bölgeleri önceden belirleme kapasitelerinden bilinmektedir. Asahikawa (Japonya), Ourense
2. Farklı paydaşların kentsel yönetişimi güçlen- istifade etmekte fayda var. (İspanya) ve Bordeaux (Fransa) gibi bazı kentsel
dirmek için sürece dâhil edilmesi, merkezlerde 5°C’ye ve hatta 7°C’ye kadar sıcaklık
Yerel Yönetimlerden 3. Adil bir kentsel direnci sağlamak için marji- Esnek, merkezi olmayan, mikro-seviyede kentsel farkları görülmektedir. OECD’ye göre 250.000’den
sistemler oluşturularak zayıf noktalar korunabilir.
nal toplulukların ihtiyaçlarının hedeflenme-
fazla nüfusa sahip şehirlerin, çevrelerine göre
si, Ancak ilk olarak zayıf noktalar tespit edilmeli. Zayıf ortalama olarak 3°C daha sıcak olduğu bilinmek-
Ne Bekliyoruz? 4. Risk-bazlı kalkınma planlamasının ve yatırı- tedir. Bunun nedeni kentlerde oluşan “Isı adası”
kentsel altyapı noktaları genellikle daha büyük bir
etkisidir. Binalar, yollar ve diğer altyapı bileşenleri,
mın güçlendirilmesi,
ormanlar ve su kütleleri gibi doğal peyzajlarla kı-
5. Dirençli kentler için yeni teknolojilerin ve ye- yaslandığında çok daha fazla güneş ışığını emer
Prof. Dr. Güray Salihoğlu Yerel Yönetimlerden kentleri iklim dirençli yap- COVID-19 pandemisi gibi tamamen tahmin edi- nilikçiliğin desteklenmesi. (absorbe eder). Bu yapıların yoğun olarak bulun-
Bursa Uludağ Üniversitesi (BUÜ) mak için ellerinden geleni yapmalarını bekliyoruz lemeyen, beklenmeyen risklerin getirdiği belirsiz- Özellikle yönetişim yapılarının adaptif ve duğu ve yeşil alanların sınırlı olduğu kentsel
Mühendislik Fakültesi açıkçası. Çünkü çevreyle ilgili, iklimle ilgili sorun- lik durumu daha da ağırlaştıracak. kapsayıcı olmasına, dirençli üretim sis- bölgeler, çevresel alanlara göre daha yük-
Çevre Mühendisliği Bölümü ların çoğu kentlerde yaşanıyor. Çözüm de kent- temlerinin ve kamu hizmeti altyapıları- sek sıcaklıkta ‘adalar’ haline gelir. Bu ne-
Kentlerde yaşlanan altyapıyı yenilemek, gittikçe denle kentlerdeki bu ısı adası etkisinin
www.guraysalihoglu.com lerden gelmeli. artan kentsel yoğunlukları dikkate alarak yeni- nın geliştirilmesine, sosyal altyapının azaltılması yerel yönetimlerin hedef-
Dünya her gün daha çok kentleşiyor. 2050’de den altyapı planlaması yapmak gerekecek. Bütün geliştirilmesine, sürdürülebilir kentsel leri arasında olmalıdır.
dönüşüm için uzun dönemli yatırım
kentlerde yaşayan insanların sayısının 6 milyarın planlamalarda iklim değişikliğiyle mücadelenin ve finansal çözümlerin geliştirilme-
üstüne çıkacağı söyleniyor. İnsan faaliyetlerinin ve adaptasyon konularının gündemin ilk madde- sine özel önem gösterilmeli bu bağ- Kentlerdeki birçok politika alanı
kalbi kentlerde atıyor. Toplumlar “büyüme ve is- si olması gerekiyor. Dirençli ve yaşanabilir kentler lam içinde. (arazi kullanım planlaması, zonlara
tihdam alanları oluşturma” dedikleri olguyu kent- için ilk bakılması gereken yer şüphesiz doğa bazlı ayırma, su temini, sanitasyon ve
lerde yaşıyorlar. Bu da gezegenin sınırları üstün- çözümler olmalı. DOĞA BAZLI drenaj, konut inşaatı, kentsel yenile-
deki baskıyı artırıyor. ADAPTASYON me, ekonomik kalkınma, halk sağlığı
İKLİM DİRENÇLİ KENTLERDEN ve acil durum yönetimi, ulaşım, çevre
Sera gazı emisyonlarının büyük bir çoğunluğu NE ANLIYORUZ? Sel ve taşkın risklerine, kuraklığa, kent koruma vb.) doğrudan iklim değişik-
kentlerde üretiliyor. Etki tek yönlü değil elbette. Birleşmiş Milletler, direnci “Bireylerin, hanelerin, ısısına ancak doğa bazlı çözümlerle liği etkilerine karşı hassastır, ancak aynı
Emisyonlarla gelen iklim değişikliğinin en büyük toplulukların, kentlerin, kurumların, sistemlerin merhem olunabilir. Doğa bazlı çözüm- zamanda adaptif kapasiteler ve stratejiler
etkisi de kentler üstünde oluyor haliyle ve olmaya ve toplumların, geniş bir risk yelpazesiyle karşılaş- lerle kent canlılarının ihtiyaç duyacağı eko- geliştirmek için fırsatlar sunar. Kentler bu ne-
devam edecek. sistem hizmetleri ve yaşanabilirlik getirilebilir. denle yerel düzeyde iklim eylemi için önemli
tıklarında, bu riskleri önleme, absorbe etme, riske
Mevcut iklim krizi gerçeği içinde su, enerji, eko- karşı koyma, uyum sağlama, yanıt verme ve iyi- Doğa bazlı çözümlerde temel bileşenleri toprak, olan farklı politika sektörlerini entegre etmek için
su ve yeşil varlıklar oluşturuyor.
sistemler gibi kaynaklar üstündeki stresin artacağı leşme yeteneği,” olarak tanımlıyor. Bunu yaparken önemli noktalardır.
ve en çok kentleri etkileyeceği sır değil. Seller, taş- sürdürülebilir kalkınma, barış ve güvenlik, insan Örneğin iklim direnci geliştirmek isteyen kentle- Bir kent, birden fazla sistem arasında etkileşimde
kınlar, yangınlar, depremler, fırtınalar, sıcak hava hakları ve herkes için refahın uzun vadeli umutla- rin “Su-Dostu Kentler” olacak şekilde yeniden de- altyapının parçasıdır ve zarar görmeleri tüm sis- bulunulan bir kentsel sistem olarak düşünülme-
dalgaları, kirliliğin pek çok çeşidi en çok kentleri rını tehlikeye atmadan kabul edilebilir bir fonksi- ğerlendirilmesi ve geliştirilmesi iyi olmaz mıydı? temi etkiler. Dirençli sistemler daha küçük ölçekli lidir. Aynı zamanda birçok kentin birbirlerini ve
etkileyecek. Çevresel stres, sosyo-ekonomik stre- yonun sürdürülmesini de gerekli görüyor. Suyunu sürekli kaybeden, denizlere teslim eden ve modüler yapıda olurlar ve paralel bir şekilde diğer sistemleri etkilediği ve etkilendiği bir açık
si de beraberinde getirecek. Eşitsizlik, sağlık ve Kentlerde iklim direnci geliştirmenin yolu, riskle- kentlerle uğraşmak yerine, kentlerin doğal dre- çalışabilirler. Büyük kentsel alanlarda otuzdan sistem parçası olarak da görülmelidir. Kentlerde
işsizlik problemleri de artmaya devam edecek. naj kapasitesinin artırılması, tatlı su kaynaklarını farklı bölge veya sistem oluşturularak çalıştırılabi- insanlar, finans, bilgi ve malzeme (enerji, su, plas-
kaybetmemesi, kentsel su döngüsünü kapatabil- lir. Her grup içinde hastane, yaşlı bakım merkezi, tik, karbon, azot, fosfor içeren malzemeler gibi)
mesi, iklim değişikliğiyle gelecek olan susuzluk ve gıda temini, enerji ve atık su arıtımı ayrı ayrı ger- yoğun ve sıklıkla beklenmedik şekillerde birbirle-
kuraklık problemine adaptasyon için bir çözüm çekleştirilir. Kentin dirençli hale getirilebilmesi için riyle etkileşime girerler. Kentlerde iklim direncinin
yolu sunmaz mıydı? Suları taşkınlara ve sellere sistemlerin birbirinden bağımsız olarak çalışabil- geliştirilmesinde bu yapılarının göz ardı edilme-
teslim ederek onları dert olarak görmek yerine mesi gereklidir. Benzer şekilde toplulukların zayıf mesi önemlidir.
onları bir kaynak olarak değerlendirmek akıl yolu noktalarının da belirlenmesi ve önlem alınması
olmaz mıydı? gereklidir. Geleceğin kentlerinde yaşam hiç şüphesiz daha
zor olacak. Ancak bugünden adaptasyon strate-
“Sünger şehir” diye bir kavram geliştirildi. Kent- İKLİM DİRENÇLİ ÇÖZÜMLER İÇİN jileri geliştirmek mümkün ve yaşam için gerekli.
lerdeki drenaj sistemlerinin gözenekli alanları ve KENTLERİN BİR SİSTEM OLARAK
depolama imkânlarıyla birlikte yağmursularını ELE ALINMASI Biz yerel yönetimlerden böyle bir anlayış bekliyo-
toplayabilme özelliğini anlatıyor. Bu amaçla kent Kentler, insanın, altyapının ve ekonomik faaliyet- ruz.
içine dağıtılmış yağmur suyu toplama hatları, sel- lerin yoğunlaştığı noktalardır. Ancak bu yoğunlaş-

18 BOSİAD SİNERJİ / Mayıs 2024 BOSİAD SİNERJİ / Mayıs 2024 19